आपल्या धर्म-शास्त्रांमध्ये दान-धर्म सारखे दुसरे पुण्य नाही. दान म्हणजे स्वइच्छेने समोरच्या व्यक्तीला कोणतीही वस्तू देणे. दान फक्त पैशाचे नव्हे तर अनेक वस्तूंचे ही दिले जावू शकते. दान करणे हे आपले कर्तव्य आहे. दानं दमो दया क्षान्ति: सर्वेषां धर्मसाधनम् ॥ -याज्ञवल्क्यस्मृति, गृहस्थ। या श्लोकानुसार दान आपल्या जीवनाला शांती प्रदान करतात. दान एक सामजिक व्यवस्था आहे याने समाजाचे संतुलन बनून राहते.
श्रीमंतांनी जर गरीबांना दान केले तर त्यांचे पालन-पोषण होवू शकेल. भारतीय संस्कृतीनुसार प्रत्येक माणसात परमेश्वराचे वास्तव्य असते. म्हणून कोणी ही उपाशी झोपू नये. दान-धर्मामुळे आपली संस्कृती अतूट बनते. म्हणूनच आपण मोकळेपणाने दान करणे फार महत्वाचे आहे. मित्रांनो एक प्रश्न येतो की आपण किती दान करावे ? शास्त्रातही ही माहिती देण्यात आली आहे. असे सांगितले गेले आहे की एखाद्याच्या कमाईचा किती भाग लोकांमध्ये दान करायचा असतो अथवा वितरित केला पाहिजे. ही रक्कम जाणून घेण्यापूर्वी दान किती प्रकारचे आहेत हे जाणून घ्या.
नित्यदान : हा असा दानधर्म आहे ज्यात व्यक्ती दानानंतर कोणतीही परोपकारची भावना मनात ठेवत नाही. दान देण्याच्या बदल्यात त्याला कोणत्याही फळाचीही इच्छा नसते. तो निःस्वार्थपणे देणगी देतो. त्या बदल्यात त्याला काहीही नको आहे. अशा देणग्याला दैनंदिन देणगी असेही म्हणतात.
नैमित्तिक दान : जेव्हा एखाद्या व्यक्तीच्या पापाचा घडा भरला जातो तेव्हा तो पापांची शांती होण्यासाठी हे दान विद्वान ब्राह्मणांना करतो. अशा प्रकारच्या देणगीला नैमित्तिक देणगी असे म्हणतात.
काम्य दान : जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला मुले, यश, आनंद, समृद्धी आणि स्वर्ग मिळण्याची इच्छा असते आणि तो दान करतो, तर त्याला काम्य दान म्हणतात.
केवळ श्रीमंत असणा व्यक्तीलाच देणगीचा हक्क आहे. गोरगरीबांना जे मेहनत करुन उदरनिर्वाह करतात त्यांना दान देण्याची गरज नाही असे शास्त्राचा नियम म्हणतो.
असे मानले जाते की जर एखाद्याने आपल्या आईवडिलांना च पत्नीला आणि मुलांना उपाशी ठेवून जर दान केले तर तो पुण्य करत नाही परंतु पाप करीत असतो. देणगी नेहमीच पात्र व्यक्तीला द्यावी. दुष्टांना दिलेले दान व्यर्थ ठरते. धार्मिक ग्रंथात सांगितलेल्या श्लोकांनुसार – न्यायोपार्जितवित्तस्य दशमोशेन धीमत:। कर्तव्यो विनियोगश्च ईश्वरप्रीत्यर्थमेव च ॥ म्हणजे मिळवलेल्या पैशाचा दहावा भाग नीट दान करावा. हे दान करणे आपले कर्तव्य आहे. असे केल्याने देव प्रसन्न होतो.
मित्रांनो हा लेख तुम्हाला आवडला असेल तर नक्की लाईक करा आणि आपल्या मित्रांबरोबर शेयर करायला विसरू नका. तसेच आपली प्रतिक्रिया कमेंट करून नक्की कळवा.
टीप : वर दिलेली माहिती सामाजिक आणि धार्मिक मान्यतेच्या आधारावर दिलेली आहे. यामागे कोणतीही अंध श्रद्धा पसरवण्याचा किंवा त्यास वाढ देण्याचा उद्देश्य नाही. त्यामुळे कोणीही तसा गैरसमज करून घेऊ नये.
